Kruiden Determineren

Kruiden determineren is een waardevolle vaardigheid voor iedereen die planten wil plukken of als je gewoon graag wil weten welke planten er allemaal in de omgeving staan. Maar hoe weet je zeker dat een plant veilig is? In deze blog leer je de basisprincipes van kruidenherkenning.

De workshop Kruiden Determineren: Leer technieken voor het herkennen en identificeren van verschillende planten. Afbeelding gegenereerd door Recraft.AI

Waarom is kruiden determineren zo belangrijk?

Eetbare en geneeskrachtige kruiden herkennen

Hoe leuk is het om kruiden uit de natuur te kunnen halen voor een zelfgemaakt kopje thee! Het herkennen van eetbare kruiden is de eerste stap naar het maken van je eigen kruidenthee. Voor meer tips over het verzamelen en bewaren van kruiden, kun je mijn blog over Kruiden oogsten & drogen lezen.

Giftige planten “vermijden”

Giftige planten zijn vaak ook goed voor de natuur en de biodiversiteit. Vermijden vind ik daarom niet een goed woord. Het is ook belangrijk om ze juist goed te bekijken zodat je ze beter kunt herkennen. Zo kun je ze vermijden en tegelijkertijd de natuur respecteren.

Bewust verbinden met de natuur

Zodra je gaat herkennen wat er allemaal in de omgeving staat, gaat de natuur ook steeds meer leven voor je. De natuur begint steeds meer op te vallen. Hoe heerlijk is dat. Het kan soms magisch aanvoelen.

Zelfvertrouwen krijgen bij wildpluk

Het is op het begin best spannend om zeker te weten of je wel de juiste planten gevonden hebt. Hier geldt ook gewoon hoe vaker je het doet, hoe beter je erin wordt. Voor wat meer praktische tips over het oogsten en bewaren van kruiden, bekijk dan mijn blog over Kruiden oogsten & drogen.

Basisprincipes van kruidenherkenning

Voor het herkennen van kruiden is het belangrijk om al je zintuigen te gebruiken.

Zicht: Hoe ziet de plant er uit?

• Bladeren: Vorm (eenvoudig, samengesteld), bladrand (glad, gekarteld, gezaagd), nerven (hard, veer of parallel), stand aan de stengel (tegenoverstaand, verspreid, kransstandig).

• Stengel: Dikte en structuur (rond, vierkant, gegroefd, behaard, hol, glad), vertakking (bossig, rechtop, liggend), aanwezigheid van klimdelen (hechtwortels, ranken).

• Bloemen: Bloemvorm (trechtervormig, klokvormig, lipbloemig), bloemstand (scherm, aar, tros), kroon- en kelkbladeren, symmetrie.

• Vruchten & Zaden: Soort vrucht (peul, doos, steen, bes), grootte, vorm, oppervlak.

• Wortels: Type (pen, bijwortels, wortelknollen).

  
  

Tast: Voel de planten

• Bladstructuur Voelen: Sommige kruiden hebben gladde, wasachtige bladeren (bijv. klimop), terwijl anderen fluweelzacht of behaard aanvoelen (bijv. brandnetel, salie). Muntsoorten voelen vaak licht behaard aan, terwijl basilicum juist zacht en glad is.

• Stevigheid van de Stengel: Sommige kruiden, zoals peterselie en selderij, hebben een massieve stengel, terwijl bijv. duizendblad en engelwortel een holle stengel hebben. Rozemarijn en tijm hebben een verhouten, stevige stengel, terwijl basilicum en munt juist zacht en buigzaam zijn.

• Kruidensappen en Textuur: Sommige planten, zoals paardenbloem, geven wit melksap af bij het breken van de steel, wat een belangrijk determinatiekenmerk is. Sommige kruiden, zoals weegbree, hebben een licht plakkerige textuur door de slijmstoffen.

• Reactie van de Huid: Brandnetels prikken door hun netelhaar, wat direct een onderscheid maakt met andere look-alikes zoals dovenetel (die niet prikt). Planten met een verkoelend effect, zoals munt, laten een fris gevoel achter op de huid als je het blad wrijft.

  
  

Reuk: Geur als hulpmiddel

• Aromatische Kruiden: Planten zoals munt, tijm en rozemarijn hebben een sterke, kenmerkende geur die direct herkenbaar is.

• Look-alikes Onderscheiden: Sommige giftige planten kunnen lijken op eetbare kruiden, maar missen de typische geur. Zo ruikt hondsdraf kruidig, terwijl een lookalike als doornappel geurloos of onaangenaam kan ruiken.

• Bladeren Kneusen: Door zachtjes over een blad te wrijven, komt de essentiële olie vrij en wordt de geur beter waarneembaar.

• Geur als Indicatie voor Medicinale Werking: Sommige kruiden zoals lavendel en kamille hebben een kalmerende geur, terwijl eucalyptus en tijm bekendstaan om hun frisse, verhelderende geur.

  
  

Gehoor: Geluiden van de plant

Hoewel gehoor misschien niet het eerste zintuig is waar je aan denkt bij het herkennen van kruiden en planten, kan het wel degelijk een rol spelen bij het determinatieproces.

• Het Geluid van Bladeren en Stengels: Sommige planten maken een kenmerkend ritselend geluid als de wind erdoorheen waait. Bijvoorbeeld: Bamboe en riet maken een zacht fluisterend geluid. Eiken- en beukenbladeren blijven vaak langer droog en knisperen meer dan zachte bladeren zoals die van brandnetel of klaver.

• Knispertest: Wanneer je een blad tussen je vingers wrijft of breekt, kan het geluid iets zeggen over de structuur: Dunne, droge bladeren van bijvoorbeeld salie knisperen snel. Vlezige bladeren, zoals van vetplanten, maken nauwelijks geluid en voelen zacht aan.

• Het Breken van Stelen en Takjes: Sommige planten hebben een holle stengel die een dof krakend geluid maakt als je deze breekt, zoals duizendblad. Houtachtige kruiden zoals rozemarijn en tijm geven een hardere "snap" als je een takje afbreekt, terwijl zachtere kruiden zoals munt of basilicum minder geluid maken.

• Het Geluid van Zaadjes en Peulen: Springkruid heeft een unieke eigenschap: bij aanraking springen de zaaddoosjes open met een hoorbaar "plop"-geluid. Klaproos/Papaver bevat zaaddozen die, wanneer je ermee schudt, rammelen als een soort natuurlijke maraca.

  
  

Smaak: Let op!

Smaak kan een waardevolle bevestiging zijn bij het determineren van eetbare kruiden, maar mag alleen worden getest als je zeker weet dat de plant niet giftig is!

• Zoete Kruiden: Venkel, zoethout en anijs hebben een natuurlijke zoetheid.

• Bittere Kruiden: Paardenbloem en duizendblad hebben een licht bittere smaak, wat vaak een indicatie is voor een spijsvertering bevorderend kruid.

• Verkoelende Kruiden: Munt en citroenmelisse laten een fris gevoel achter in de mond.

• Pittige Kruiden: Gember en tijm kunnen een verwarmend effect hebben.

Let op bij onbekende planten: Giftige kruiden kunnen soms een bittere of wrange nasmaak hebben, maar dit is niet altijd een betrouwbare indicatie van giftigheid. Bij twijfel, proef nooit!

Veiligheidstips voor kruiden determineren

Daarnaast kan je altijd een veldgids of een app gebruiken, maar let op: deze zijn niet altijd nauwkeurig. Blijf altijd zelf goed je zintuigen gebruiken en bij twijfel is het advies om het kruid niet te proeven en te gebruiken. Voorbeelden van apps zijn PlantNet, Seek, GoogleLens.

Vind een fijn rondje bij jou in de buurt die je een paar keer per week kan wandelen. Dit zorgt ervoor dat je de omgeving goed leert kennen. Hierdoor word je bewust van de veranderingen in het seizoen en leer je de planten die je hier tegenkomt.

Daarnaast kan je je kennis verder verdiepen in het Kruiden oogsten & drogen proces om er zeker van te zijn dat je de juiste kruiden plukt en bewaart.

Workshops

Via MIJN.kruidentuin kan je onder meer een workshop “Kruiden Determineren” boeken. In mijn blog Kruidenthee kan je meer lezen over het maken van kruidenthee. Deze kan je hier lezen. Verder kan je in mijn blog Kruiden Oogsten & Drogen meer lezen over het verzamelen en het drogen van kruiden.

Verband tussen determineren en mindfulness / coaching

Het proces van kruiden determineren lijkt op de reis die je maakt in mindfulness en coaching. Net zoals je bij mindfulness met aandacht je ademhaling observeert of je gedachten waarneemt zonder oordeel, vraagt het herkennen van kruiden je om echt te kijken, te voelen, te ruiken en te proeven.

Determineren nodigt je uit om te vertragen en bewust te worden van je omgeving. In plaats van automatisch door de natuur te lopen, stel je jezelf open voor details die je eerder misschien niet opvielen: de vorm van een blad, de geur van een gekneusd kruid, het ritselen van de stengel in de wind.

Ook in coaching draait het om onderzoeken en ontdekken in plaats van direct naar een antwoord te grijpen. Soms lijkt een plant op het eerste gezicht op iets bekends, maar als je goed kijkt, blijkt het tóch iets anders te zijn. Zo werkt het ook met overtuigingen en patronen in ons leven: wat we in eerste instantie denken te zien, kan veranderen zodra we het met aandacht onderzoeken.

Disclaimer: Deze blog is slechts informatief. Gebruik alleen kruiden die je 100% zeker herkent. MIJN.kruidentuin is niet aansprakelijk voor verkeerd gedetermineerde planten. Raadpleeg bij twijfel altijd een expert.